Kunstgeschiedenis voor de iPad
Lijst van termen en begrippen
Kapiteel
Bovenste stuk van een pijler, zuil of pilaster, speciaal vorm gegeven en met als taak om de overgang te vormen tussen het dragende deel en de bouwdelen die daar op rusten. Kapitelen in een vormgeving die steeds werd herhaald, ontwikkelden zich al vroeg in de bouwkunst. In de kunst van Kreta en Mycene gebruikte men massieve, uitstekende kussenkapitelen op een naar onder toe taps toelopende zuil. De Egyptische en Perziche kunst hadden eveneens voor hun cultuur typische kapiteelvormen. Dat van de Perzische kunst werd in de 3e eeuw voor Christus overgenomen door
de Indiase kunst en kreeg en wijde verspreiding in India, Achter-Indië en Oost-Azië.
Voor de Westerse bouwkunst zijn de kapitelen uit de Grieks/Romeinse wereld van grote betekenis geweest. Ze vallen uiteen in drie hoofdtypen. Het Dorische is kussenvormig en wordt afgesloten door een zware abacus. Het Ionische kapiteel heeft krullen (voluten) en het Corinthische is opgebouwd uit acanthus-motieven. Het Aeolische kapiteel, eveneens een volutenkapiteel, is slechts weinig toe gepast en komt vrijwel alleen voor in de vroegste fasen van de Griekse bouwkunst.
De middeleeuwse kunst ontwikkelde een geheel eigen repertoire aan kapiteelvormen, al dan niet versierd met figuratief of ornamentaal beeldhouwwerk. In de renaissance ontstond uit het Dorische kapiteel het Toscaanse kapiteel, eveneens een onversierd kapiteel, maar eleganter dan het zware Dorische voorbeeld.
Egypte, Sakkara, 2500 vóór Christus
Egypte, Luxor, 1500 vóór Christus
Kreta, Knossos, 16de eeuw vóór Christus
Dorisch kapiteel, Athene, 5de eeuw vóór Christus
Ionisch kapiteel, Athene, 5de eeuw vóór Christus
Corinthisch kapiteel, Athene, 250 vóór Christus
Teerlingkapiteel, Utrecht, 12de eeuw
Vroegbyzantijns kapiteel, Istanbul, 6de eeuw
Romaans kapiteel, Isoire, 12de eeuw
Romaans kapiteel, Moissac, 12de eeuw
Gotisch kapiteel, Reims, 13de eeuw
Toscaans kapiteel, Londen, 19de eeuw