Kunstgeschiedenis voor de iPad


Lijst van termen en begrippen

(placeholder)

Kapiteel

Bovenste stuk van een pijler, zuil of pilaster, speciaal vorm­ gegeven en met als taak om de overgang te vormen tussen het dragende deel en de bouwdelen die daar op rusten. Kapi­telen in een vormgeving die steeds werd herhaald, ontwikkel­den zich al vroeg in de bouwkunst. In de kunst van Kreta en Mycene gebruikte men massieve, uitstekende kussen­kapitelen op een naar onder toe taps toelopende zuil. De E­gyptische en Perziche kunst hadden eveneens voor hun cultuur typische kapiteelvormen. Dat van de Perzische kunst werd in de 3e eeuw voor Christus overgenomen door

de Indiase kunst en kreeg en wijde verspreiding in India, Achter-Indië  en Oost-Azië.

Voor de Westerse bouwkunst zijn de kapitelen uit de Grieks/Romeinse wereld van grote betekenis geweest. Ze vallen uiteen in drie hoofdtypen. Het Dorische is kussenvor­mig en wordt afgesloten door een zware abacus. Het Ioni­sche kapiteel heeft krullen (voluten) en het Corinthische is opgebouwd uit acanthus-motieven. Het Aeolische kapi­teel, eveneens een volutenkapiteel, is slechts weinig toe­ gepast en komt vrijwel alleen voor in de vroegste fasen van de Griekse bouwkunst.

De middeleeuwse kunst ontwikkelde een geheel eigen re­pertoire aan kapiteelvormen, al dan niet versierd met figura­tief  of  ornamentaal beeldhouwwerk. In de renaissance ontstond uit het Dorische kapiteel het Toscaanse kapiteel, eveneens een onversierd kapiteel, maar eleganter dan het zware Dorische voorbeeld.


Egypte, Sakkara, 2500 vóór Christus

Egypte, Luxor, 1500 vóór Christus

Kreta, Knossos, 16de eeuw vóór Christus

Dorisch kapiteel, Athene, 5de eeuw vóór Christus

Ionisch kapiteel, Athene, 5de eeuw vóór Christus

Corinthisch kapiteel, Athene, 250 vóór Christus

Teerlingkapiteel, Utrecht, 12de eeuw

Vroegbyzantijns kapiteel, Istanbul, 6de eeuw

Romaans kapiteel, Isoire, 12de eeuw

Romaans kapiteel, Moissac, 12de eeuw

Gotisch kapiteel, Reims, 13de eeuw

Toscaans kapiteel, Londen, 19de eeuw